به گزارش قدس آنلاین، یاد اموات از دیرباز نزد ایرانیان وجود داشته و آنها ضمن احترام خاص برای رفتگان خود همواره سعی کرده اند که به نوعی روح آنها را از خود راضی نگه دارندو بر همین اساس با انجام مراسم گوناگونی یاد رفتگان خویش را گرامی می داشتند که مراسم چراغ برات یکی از آنها است. این مراسم اما در خراسان از اهمیت بیشتری برخوردار است و با رنگ و بوی دیگری دارد برپا می شود.
توصیه های دینی برای یاد اموات
حقیقت آن است که حضور نزد اموات و گذشتگان و طلب مغفرت برای آنها از طرف بزرگان دینی شفارش شده است. امام رضا(ع) در این باره فرموده اند: هر کس قبر مؤمنی را زیارت کند و در کنار آن هفت مرتبه إنّا انزلناه بخواند، خداوند او را با صاحب قبر می آمرزد.
قرائت فاتحه، اقامه نماز قضا به نیابت اموات و یا نماز مستحب و هدیه ثواب آن به اموات و هم چنین زیارت، صدقه، یا هر گونه خیرات دیگری که برای اموات انجام می‌گیرد، در واقع نوعی «هدیه» است که از طرف بازماندگان در دنیا برای رفتگان و اموات ارسال می‌گردد و به آنها نیز می‌رسد و در احادیث و روایات نیز تأکید بسیاری بر آن شده است.از این رو برای اموات بهترین دعا این است که انسان برای آنان از خدای مهربان طلب عفو و مغفرت کند و بخواهد خداوند رحمت و بخشش و نعمت‌هایش را بر آنان نازل فرماید.
امام رضا(ع) هم درباره اهمیت یاد گذشتگان و نحوه زیارت قبر مؤمن و قرائت سوره فاتحه آداب خاصی را بیان کرده‌اند. آن حضرت در این باره می فرماید: هر کس توانایی ندارد به زیارت قبر ما بیاید، به زیارت قبر دوستان صالح ما و علما و دانشمندان و بزرگان شیعه و برادران و خواهران دینی برود که خداوند ثواب زیارت ما را به او اعطا می‌کند.
همچنین ایشان درباره چگونگی زیارت قبر مؤمن می‌فرمایند: هر کس قبر برادر مؤمن خود را زیارت کند و دست خود را روی قبر بگذارد و سوره «انا انزلنا» را 7 مرتبه بخواند، از عذاب و رسوایی روز قیامت نجات می‌یابد.
چراغ برات آیینی ایرانی - اسلامی
مردم خراسان عناوین مختلفی چون: برات غریبان، برات اسیران، برات مسافران، برات زندگان و برات مردگان را برای این شب و روزها بکار می برند که هر کدام هم مراسم ویژه ای دارد که از این میان، برات مردگان در شب نیمه شعبان، با شور و حال ویژه ای برگزار می شود.
غلام رضا جلالی، پژوهشگر علوم اسلامی بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس درباره تاریخچه این مراسم کهن می گوید: در دین مبین اسلام و کلام امامان معصوم (ع)، روایات متعددی مبنی بر ضرورت حضور انسان بر سر مزار درگذشتگان وجود دارد تا از طریق این حضور از غفلت ها نجات یابد و رها شود. بی شک روزی در دادگاه عدل الهی قرار می گیریم و نسبت به آن چه کرده ایم، باید پاسخگو باشیم.وی همچنین با اشاره به برخی آداب احترام به مردگان در پیش از اسلام یادآور شد: پیش از اسلام نیز ایرانی ها در مکان هایی با عنوان«استودان» و همچنین گورستان هایی که کنار معابد می ساختند، برای مردگان دعا می کردند و این ادب و احترام نسبت به مردگان، در آیین ایرانی پیشینه ای طولانی دارد که اسلام نیز آن را تایید کرده است.
برات زنده ها، برات مرده ها
یکی از مراسم روز برات که بیشتر در روستاهای خراسان رونق دارد، اجرای مراسم برات خوانی است. در این مراسم نوجوانان و جوانان روستا به خانه افرادی که به تازگی عزیزی را از دست داده اند می روند و اشعاری را در یادآوری روز برات می خوانند.
روز چهاردهم شعبان نزد خراسانی ها به برات مرده ها شهرت دارد و مردم با حضور بر سر قبور خویشاوندان، خواندن فاتحه و پخش انواع شیرینی، شکلات، میوه و نان های سنتی یاد و خاطره عزیزان خود را گرامی می دارند.
در این روز افرادی که به تازگی عزیزی را از دست داده اند با پهن کردن فرش، خیرات، پخش انواع خوراکی و خواندن روضه یاد و خاطره تازه گذشته را گرامی می دارند.
با پایان یافتن روز چهاردهم برات زنده ها آغاز می شود. در بیشتر مناطق خراسان، شب نیمه شعبان به برات زنده ها مشهور است که مراسم ویژه ای دارد و مردم پس از حضور بر مزار درگذشتگان خود و دعا برای آن ها برای سلامتی و نعمت هایی که خداوند به آن ها ارزانی داشته است، شکرگزاری می کنند و چراغ و شمع روشن می کنند و به راز و نیاز با پروردگار می پردازند.
امام رضا(ع) هم درباره اهمیت یاد گذشتگان و نحوه زیارت قبر مؤمن و قرائت سوره فاتحه آداب خاصی را بیان کرده‌اند. آن حضرت در این باره می فرماید: هر کس توانایی ندارد به زیارت قبر ما بیاید، به زیارت قبر دوستان صالح ما و علما و دانشمندان و بزرگان شیعه و برادران و خواهران دینی برود که خداوند ثواب زیارت ما را به او اعطا می‌کند.
چراغ برات در خراسان
هرچند مراسم چراغ برات با گذشت زمان دستخوش تغییراتی شده اما در اصل و جانمایه این رسم دیرین یعنی خیرات برای مردگان و همنشینی با اموات تغییری ایجاد نشده است. در سالهای نه چندان دور مردم خراسان در شب پانزدهم نیمه شعبان به پشت بام رفته و در مهتاب می ایستادند و با نگاه به سایه خود سرنوشت خود و اقوام خود را در آن سال پیش بینی می‌کردند.
در آداب مردم مشهد چراغ برات و فانوسهایی که به نیت مردگان روشن می کردند در طول سه روز خاموش نمی‌شد.
در شهرستان شیروان مردم معتقدند درهای روزی و رحمت خداوند در سه روز منتهی به نیمه شعبان بر روی بندگان گشوده می‌شود و در این شب‌ها باید چراغ منازل روشن باشد چراکه روشن بودن منزل در این شب‌ها برای آنها در طول سال روشنی می‌آورد. افرادی که نذر دارند هم سعی کرده نذر خود را در این چند روز که ثواب بیشتری دارد ادا کنند.
در کاشمر در آخرین ساعات چهاردهم شعبان پس از نماز مغرب و عشا هر فرد به تعداد آرزوهای پاک و خالصانه اش، تکه هایی از درخت انگور مهیا و در چهارگوشه پشت بام نصب می کند. سپس فرد به تنهایی یا در حضور خانواده پس از حمد و ثنای الهی و صلوات بر نبی مکرم اسلام(ص) و طلب سلامتی برای امام عصر(عج)، پروردگار را قسم می دهد تا مشکلاتش برطرف شود.
در تربت حیدریه شب پانزدهم ماه شعبان عید زنده هاست که آن را عید برات می گویند و در آن شب چراغ برات را روشن می کنند. روشن کردن چراغ برات در این منطقه آداب و رسومی ویژه و خاص دارد.
ماه شعبان در شهرستان خلیل آباد و برخی شهرستان های استان خراسان رضوی به ماه برات نزد قدیمی‌ترها معروف است و با آداب و رسوم خاصی سپری می‌شود و آئین چراغ برات در خلیل آباد با شور و حال خاصی از روز ۱۲ شعبان شروع می‌شود و به مدت سه روز ادامه دارد.
-هرچند اصل برگزاری مراسم چراغ برات برای طلب آمرزش و شادی ارواح درگذشتگان است اما طبق آیین و رسوم محلی و بومی هر کس به فراخور حال و رسم خود یاد آنها را گرامی داشته و به نام عزیزان خود خیرات می کنند. از همین رو در این ایام و بر اساس آن چه مردم به رسم هر سال و مطابق فرهنگ عامه انجام می دهند، مردم با پخت انواع نان های سنتی، مانند روغن جوشی، چلبکی، کماچ، ساچ و حلوا و پخش آن در بین مردم یاد مردگان خویش را گرامی می دارند.
نظر شما